به مناسبت پانزدهم ماه رمضان، سالروز میلاد کریم اهل بیت، امام حسن مجتبی(ع) به دوستداران بخشندگی تقدیم می شود.

فایلی که در ابتدای پرونده می شنوید سخنان حجت الاسلام و المسلمين دکتر رفيعی درباره «فضايل و عبادات امام حسن(ع)» است. حجت الاسلام دکتر رفیعی در این سخنان با اشاره به این که «اگر بخواهیم کسی را بشناسیم، بهتر است زندگی و رفتار او را در رابطه با خدا، رابطه با مردم و رابطه با دشمن بررسی کنیم تا به ابعاد شخصیتی او پی ببریم.» این 3 رابطه را بررسی و تحلیل می کند.

مولودی که پیامبر خدا (ص) بسیار دوستش می داشت

پیشوای دوم جهان تشیع امام حسن(ع)، نخستین مولود نورانی از پیوند فرخنده حضرت علی (ع) با دختر گرامی پیامبر خدا، فاطمه زهرا(س) بود که در نیمه ماه رمضان سال سوم هجرت در شهر مدینه دیده به جهان گشود. امام حسن از دوران جد بزرگوارش چند سال بیش تر درک نکرد زیرا او تقریبا هفت سال بیش تر نداشت که پیامبر اسلام (ص) رحلت کرد. پس از رحلت پیامبر تقریبا سی سال در کنار پدرش امیرمؤمنان قرار داشت و پس از شهادت ایشان به مدت ده سال امامت امت را بر عده داشت.

پیامبر(ص) اولین فرزند دخترش را بسیار دوست می داشت، آنچنان که درباره او می گوید: « هر کس می‏ خواهد آقای جوانان بهشت را ببیند به حسن علیه السلام نگاه کند». نقل است که روزی پیامبر اکرم(ص) به منبر رفت و امام حسن(ع) را در کنارش نشانید و نگاهی به مردم کرد و نظری به امام حسن علیه السلام انداخت و فرمود: «این فرزند من است و خداوند اراده کرده که به برکت و جود او بین مسلمانان صلح را برقرار سازد».

از ذکاوت و علم او در کودکی سخن بسیار گفته شده است، چنان که یک بار به اذن پدرش، علی(ع) شش سوال مبهم فرستاده پادشاه روم را با حکمتش پاسخ گفت و حاضران را متحیر ساخت. شرح کامل پاسخ امام حسن(ع) به سوالات پادشاه روم را می توانید اینجا بخوانید.

امامی که کریم ترین مردم روزگار بود

امام حسن مجتبی(ع) به کریم اهل بیت شناخته می شود چرا که آن بزرگوار نه تنها از نظر علم، تقوى، زهد و عبادت، مقامى برگزیده و ممتاز داشت، بلکه از لحاظ بذل و بخشش و کمک به نیازمندان نیز سرآمد بود. هیچ نیازمندی از در خانه آن حضرت دست خالى برنمى گشت و هیچ آزرده دلى شرح پریشانى خود را نزد آن بزرگوار بازگو نمی ‏کرد، جز آنکه مرهمى بر دل آزرده او نهاده می ‏شد.

حسن بن على(ع) با تمام قدرت و توان در انجام امور خیر و نیک و رفع نیاز مستمندان فعال بود و هرآنچه را که داشت در راه خدا انفاق می کرد. امام حسن مجتبى (ع) در طول عمر خود دو بار تمام اموال و دارایى خود را در راه خدا خرج کرد و سه بار ثروت خود را به دو نیم تقسیم کرده و نصف آن را براى خود نگهداشت و نصف دیگر را در راه خدا بخشید.

برخورد امام حسن(ع) با مردی که به او دشنام داد

در کتاب «داستان خوبان» تالیف سید جواد نورموسوی، روایاتی در خصوص سیره و زندگانی کریم اهل بیت(ع) نقل شده که در دو روایت از اخلاق ایشان چنین می خوانیم:

* «روزى حضرت امام حسن مجتبى(ع) سوار بر اسب از جایى مى گذشتند. مردى از شام ایشان را دید و شروع به بدگویى و دشنام به آن حضرت کرد.

حضرت امام حسن(ع) بدون آن که جواب بدگویى هاى او را بدهند رو به او کرده سلام نمودند و با چهره اى خندان فرمودند: اى مرد! فکر مى کنم غریب باشى، و شاید مرا اشتباه گرفته اى. اگر مى خواهى که ما از تو راضى باشیم رضایت خواهیم داد، اگر از ما چیزى بخواهى بتو خواهیم بخشید، اگر از ما راهنمایى بخواهى تو را راهنمایى خواهیم کرد، اگر گرسنه باشى سیرت خواهیم نمود، اگر لباس نداشته باشى لباست خواهیم داد، چنانچه محتاج باشى بى نیازت خواهیم کرد و اگر بار و اثاث خود را بردارى و به منزل ما بیایى و تا زمان برگشت به وطنت میهمان ما باشى برایت بسیار خوب است.

مرد شامى با دقت سخنان امام را گوش داد. برخورد بسیار خوب امام حسن(ع) او را شرمنده کرد. خجالت کشید و سرش را پایین انداخت. لحن صحبت خود را عوض کرد و مؤدّبانه گفت: شهادت مى دهم که تو خلیفه خدا در روى زمین هستى. از میان تمام خلق خدا، تا به حال تو و پدرت را بیش از همه کس دشمن داشتم، ولى اکنون تو را از همه مردم بیشتر دوست دارم. سپس اثاث خود را به منزل امام حسن(ع) برد و میهمان آن حضرت بود تا هنگامى که به وطنش برگشت.»

* «ابن عباس می‌گوید: امام حسن مجتبی(ع) در مسجد‌الحرام اعتکاف نموده و مشغول طواف خانة کعبه بود که مردی از شیعیان خدمتش آمد و گفت: یابن رسول‌الله! من به فلان شخص مقداری بدهکارم، اگر ممکن است شما قرض مرا ادا کنید. فرمود: متاسفانه در حال حاضر پولی در اختیار ندارم. گفت: پس از او بخواهید که به من مهلت بدهد. او مرا تهدید کرده که اگر بدهی خود را نپردازم مرا زندان بیفکند. حضرت طواف خود را قطع کرد و همراه آن مرد براه افتاد تا نزد طلبکارش برود و از او مهلت بگیرد. ابن‌عباس می گوید: من گفتم یابن رسول‌الله گویا فراموش کردید که در مسجد قصد اعتکاف کرده‌اید؟

(چون شخص معتکف، قبل از پایان ایام اعتکاف، حق خروج از مسجد را ندارد) فرمود: فراموش نکرده‌ام ولی از پدرم شنیدم که پیامبر فرمود: هرکس حاجت برادر مؤمن خود را برآورد، چنان است که سالیانی دراز به عبادت پروردگار و شب‌زنده‌داری گذرانده باشد.»

امامی که به حکیمانه سخن گفتن شهرت داشت

حکمت و اخلاق شیوه ای است که میراث ماندگار پیامبر(ص)، امام علی(ع) و فرزندان بزرگوارشان است. میراثی که سومین امام نیز به آن شهرت بود. حسن ابن علی(ع) در گفتاری این چنین گفته است که: «اى فرزند آدم! از حرام ‏هاى الهى خود را پاک نگهدار، عابد خواهى بود. راضى به آنچه خدا تقسیم کرده باش، بى نیاز خواهى بود. با همسایگانت خوب رفتار کن، مسلمان خواهى بود. با مردم همان گونه رفتار کن که دوست دارى با تو رفتار کنند، عادل خواهى بود.»

دکتر رسول جعفریان، مورخ و استاد تاریخ اسلام در مطلبی در این باره به تفصیل سخن گفته و مثال های متعددی از سخنان حکمت آمیز این امام نقل کرده است که می توانید در اینجا بخوانید.

شباهت صلح امام حسن(ع) به اعمال خضر نبی(ع) در برابر حضرت موسی(ع)

حجت‌الاسلام سید‌محمدحسن آیت، مدرس حوزه علمیه درباره زوایای صلح امام حسن مجتبی(ع) می گوید: «در رابطه با امام حسن(ع) و صلحی که انجام دادند، همیشه سخن از این است که امام حسن(ع) صلح فرمودند و حضرت امام حسین(ع) در مقابل لشکر معاویه یا لشکر یزید مقاومت کردند و حاضر به صلح و بیعت و تبعیت نشدند.

همان‌طور که می‌دانید ایجاد یک چیز و تثیبتش و ابقاء آن تقریباً یکی است و ای بسا که تثبیت یک امر شاید از ایجاد آن امر مهم‌تر و دارای درجه اولویت بیشتری هم باشد. اگر امام حسین(ع) را در بین اذهان مردم فقط به عنوان مرد شهادت‌طلب بخواهیم معرفی بکنیم، معنایش این است که حضرت در همان زمان باید با معاویه می‌جنگید، ولی این چنین نیست و شرایطی که امام حسن(ع) را به صلح وا داشت، آن شرایط تا زمانی که معاویه زنده بود، کماکان باقی بود و امام حسین(ع) هم جزء صلح‌کنندگان به حساب می‌آمدند و شاید این تعبیری که حتی بگویم امام حسن(ع) صلح کرد و امام حسین(ع) جنگید، تعبیر مناسبی نیست.

امام حسن(ع) در یکی از خطبه‌های خود عمل خود را به کاری تشبیه کردند که حضرت خضر(ع) با حضرت موسی(ع) کرد. این از آیات قرآن است که وقتی حضرت خضر(ع) کشتی را سوراخ کرد یا دستور به ساختن آن دیوار داد و آن بچه را به قتل رساند، حضرت موسی(ع) نتوانست برتابد و به حضرت خضر اعتراض کرد و نتیجه این شد که حضرت خضر(ع) فرمود: «هذا فراق بینی و بینک» و حضرت موسی(ع) دلش خبر نداشت از این که چه اتفاقی دارد می‌افتد. تعبیر امام حسن(ع) این است که خداوند نسبت به کاری که حضرت خضر(ع) انجام داد، سرشار از رضایت و محبت بود.

بعدها هم این اتفاق در زمانی که حضرت امام رضا(ع) می‌خواستند ولایت عهدی را بپذیرند، روی داد که با اینکه مردم تجربه عدم اطاعت نسبت به صلح امام حسن(ع) را داشتند در آنجا باز مخالفت کردند و غالب این افرادی که این اعتراضات را داشتند، خوی خوارج را داشتند. باید گفت اگر واقعا این ادعا را غالب مردم داشتند که ما باید می‌جنگیدیم، پس چرا امام حسین(ع) تنها شد و مردمی که 10 سال قبل تعبیر نامناسبی را به امام حسن(ع) نسبت می‌دادند، چرا موقعی که امام حسین(ع) 10 سال بعد اراده جنگ کرده و «هل من ناصر ینصرنی» فرمود، کسی نبود تا از امام حسین(ع) دفاع کند. این خود دلیلی است بر اینکه امام حسن(ع) کار صحیحی انجام داد و آن اطاعت دینی مردم نسبت به امام وجود نداشت و مردم حکم خودشان و برداشت خودشان را بر نظر امام مقدم می‌دانستند.»

چهل درس از امام برای زندگی اخلاقی

چهل حدیث مستند از بیان امام حسن(ع) درباره آزادی، رفیق شناسی، مردم داری، امید، پشتکار و را اینجابخوانید. برای آشنایی بیشتر با امام دوم شیعیان، معرفی چند کتاب درباره ایشان را اینجا بخوانید.

امام عصر در آیینه کلام جدش، کریم

روایاتی از امام حسن(ع) داریم که از آخرین فرستاده این خاندان سخن می گوید و آخرالزمان را به تصویر می کشد:

«نفر دوازدهم، مهدی از ما است که نخستین آنان علی بن ابیطالب و آخرین آنها نهمین فرزند من است که امام قائم به حق است. خداوند زمین مرده را به وسیله او زنده می کند و دین حق را بر تمام ادیان پیروز می گرداند. برای او غیبتی است که در آخر الزمان، گروه هایی در آن، از دین برمی گردند و گروه‌هایی دیگر بر آئین خود استوار می مانند و در این راه آزارها می بینند، به آنها گفته می شود این وعده کی واقع خواهد شد اگر راست می گویید. آنانکه بر این آزارها و تکذیب ها صبر کنند مانند کسی هستند که شمشیر به دست گرفته در پیشاپیش رسول اکرم صلی الله علیه و آله جهاد کند. همه خیرها در آن زمان است، زیرا قائم ما قیام می کند و همه این حوادث را از بین می برد.»

دانلود